Frímann Hlöðversson fagnaði nýverið 102 ára afmælinu sínu með því að greiða upp námslán sem hafði hvílt á herðum hans í 77 ár. Okkur þótti þetta óhefðbundin leið til að fagna svo myndarlegum aldri og ákváðum því að fara á stúfana og eiga smá spjall við Hr. Frímann, sem býr nú á hjúkrunarheimilinu Hnakkaseli í Árborg.

Það er fallegur og bjartur morgun þegar við rennum að hlaði í Hnakkaseli. Starfsmaður í umönnun fylgir okkur að íbúð Frímanns þar sem hann tekur brosandi á móti okkur, þó alveg tannlaus. Á skrifborði Frímanns er gamall þrívíddarprentari að leggja lokahönd á það sem virðist vera nýtt sett tanna. Frímann mátar nýprentaðar tennurnar og brosir aftur, hvítglansandi sólskinsbrosi.

Frímann: Eins og nýr maður, ekki satt drengir? Ég fer nú ekki í viðtal með gamlar tennur. Tennur eru bara eins og annað í lífinu, þær koma, þær fara. Fyrir utan námslán auðvitað, þau fara aldrei neitt. Svona nú fáið ykkur sæti.

Takk fyrir að bjóða okkur Hr. Frímann. Hvað er þessi prentari gamall? Hann lítur út fyrir að vera kominn svolítið til ára sinna.

Frímann: Já, þetta er fyrsti Hakasaki prentarinn. Hann gjörbreytti tannlækningum um allan heim. Þetta var auðvitað áður en ljóseindaprentarar komu til sögunnar. Kallaðu mig gamaldags en mér þykir ósköp vænt um þennan prentara. Hann var sá fyrsti sem ég keypti þegar ég útskrifaðist og hóf störf sem tannlæknir.

Hvaða ár var það?

Frímann: Ég útskrifaðist sem tannlæknir árið 2019 og opnaði eigin stofu árið 2025. Þetta voru mögur ár og verðbólgan á fullri ferð. Í þá daga eins og nú var verðbólgan mikið á milli tannanna á fólki. Ég þurfti því kjark til að fara út í eigin rekstur á þessum tíma. Það er hálf ótrúlegt að nú á árinu 2096 sé fólk ennþá að þrasa um verðbólgudrauginn. Sumt breytist víst aldrei.

Og á þessum tíma varstu búinn að safna upp námslánum?

Frímann: Já, það var svo. Ég þurfti að leigja íbúð, kaupa mat, borga námsgögn og allt annað sem fylgir því að búa sjálfstætt. Námstíminn var langur og námið krefjandi. Ég leyfði mér líka aðeins að lifa og skemmta mér eins og ungt fólk gerir. Allt kostaði þetta.

Íhugaðir þú aldrei fyrr en nú að greiða lánið upp?

Frímann: Ég íhugaði það oft þegar greiðsluseðlarnir birtust í bankanum. En það varð aldrei forgangsatriði hjá mér. Lífið var á fullri ferð. Kaupa hús, giftast, reka stofu, eignast börn. Og sjáðu fyrir þér öll ósköpin sem dundu yfir heimsbyggðina. Heimskreppan 2021, Seinna Kyrrahafsstríð, Afríkuveturinn, Kongó veikin. Ég hafði bara engar áhyggjur af námsláni með 1% vexti. Og þó fór svo að kreppan leið hjá, stríðinu lauk, börnin fóru að heiman, ég fór á eftirlaun og elskuleg eiginkona mín kvaddi þennan heim, ásamt mörgum öðrum vinum og kunningjum. En námslánið? Það fór ekki neitt. Það var mín ævilanga bölvun, verðbólgumóri sem ásótti mig.

1% vextir. Það hljómaði ekki svo mikið. En svo var það verðbólgan. Verðtryggt námslán. Ég leyfði mér að gleyma því. Meðaltal verðbólgu á þessari öld er 4,7%. Það var þægilegra að líta framhjá sannleikanum: Námslánið mitt var í raun með 5,7% vexti. Til viðbótar var lánið án lokadagsetningar. Þetta var nóg til að gera lánið að afturgöngu sem neitaði að deyja. Línganga sem snýr aftur og aftur og aftur.

Línganga?

Frímann: Línganga. Afturganga úr myrkustu vísitölum neysluverðs. Sjáið til fyrir nokkrum vikum síðan nældi ég mér í skæða flensu og varð alvarlega veikur. Ég hélt að minn tími væri loksins kominn. Ég var með óráði, svaf og dreymdi mikið. Mig dreymdi að ég var ungur maður á nýjan leik. Ég var á tannlæknastofunni. Dagarnir voru fullbókaðir og liðu hjá á ógnarhraða. Sjúklingar úr fortíðinni komu og fóru. En svo kom hún, afturgangan. Língangan. Og þá fraus tíminn. Ég vissi að ég hafði gert einhverskonar samning við hana. Ég vissi að hún yrði í tannlæknastólnum í tvær vikur án þess að ég fengi laun. Undir lampanum benti hún fingri í ginið og sagði aðeins eitt: ,,Lííííííín“.

Tennurnar voru svartar, grænn gröftur lak úr munnvikum hennar og tannholdið var alsett rauðum kýlum. Ómögulegt. Ég gat ekkert gert fyrir hana. En ég varð að reyna.

Í tvær vikur stritaði ég launalaust við að reyna að laga þennan óskapnað. En hendur mínar voru kraftlausar, ég missti verkfærin og vissi ekkert hvað ég var í raun að gera. Blóðhlaupin augu Língöngurnar störðu á mig og hún hvæsti: ,,Lííííííín!!“

Þá mundi ég eftir gullinu. Það var það eina sem ég hafði ekki reynt. Í læstum skáp átti ég forða af gulli sem var ætlaður í gullfyllingar. Ég tók allt gullið úr skápnum og þegar Língangan kom auga á það trylltist hún:,, LÍN LÍN LÍN!“.

Gullið í lófa mínum var margra milljóna virði en ég fann á mér að það var það eina sem myndi duga til að kveða niður Língönguna. Ég fylltist skyndilega af heift og baulaði að ófreskjunni: ,,Er það þetta sem þú vilt? Taktu það allt!“

Ég tróð öllu gullinu í kok Língöngunnar. Hún lyngdi augunum aftur í alsælu og gaf frá sér unaðsfyllta frygðarstunu: ,,Li-li-li-liiiiiin“. Svo lá hún hreyfingarlaus. Var því lokið?

Skyndilega rak Língangan upp öskur sem skar eins og neglur á krítartöflu: ,,LÍÍÍÍÍÍN!!“. Hún kastaðist til í krampakenndum kippum og frussaði á meðan þykkur grænn mökkur steig upp úr gini hennar. Brátt var stofan öll reykmettuð og ég sá ekki út undan mér. Ég opnaði glugga og smá saman fór ég að sjá á nýjan leik. Língangan var horfin. Ég vissi að ég hafði gert það rétta, þó það hafi kostað sitt. Ég gaf Língöngunni nákvæmlega það sem hún vildi og græðgin varð hennar bani. Ég vissi að Língangan hefði ásótt mig til dauðadags hefði ég ekki gripið til örþrifaráða. Ég fann fyrir ólýsanlegum létti.

Þegar ég vaknaði var pestin á bak og burt. Ég fann enn fyrir þessum ótrúlega létti. Ég gat ekki hætt að hugsa um drauminn. Og ég gat ekki hrist af mér þá ónotalegu tilfinningu sem fylgdi því að vita að bráðum 102 ára gamall maður tæki námslán með sér í gröfina. Svo ég kláraði það. Ég hafði samband við Lánasjóðinn og borgaði alla eftirstandandi summuna á sjálfan afmælisdaginn. Brátt er minn tími liðinn en Língangan skal ekki ásækja mig í handanheiminum. Og ef þið eruð með námslán, vinir mínir, gangið frá því eins hratt og þið getið, svo Língangan ásæki ykkur ekki yfir í næstu öld.

Hr. Frímann þakka þér fyrir að deila þessari reynslu þinni.